Það sem ekki varð

Á síðustu árum hef ég talað við margar konur og viðað að mér lesefni. Helst tengist þetta því að lenda í erfiðu, jafnvel ofbeldisfullu sambandi og hvernig áhrif það hefur á mannssálina.

Undantekningarlaust var viðkomandi niðurbrotinn á endanum. Vinnan sem við tók var ströng og erfið - stundum nánast óyfirstíganleg á köflum.

Það sem mig langar til að fjalla um í dag eru tilfinningarnar. Hvernig þær geta verið óraunhæfar fyrir þá sem eru áhorfendur. Óskiljanlegar.

Fólk sem ekki hefur lent í svona aðstæðum getur ekki skilið af hverju aðrir festast í þeim. Oft hefur maður verið spurður "Er þetta það sem þú villt? Villtu láta koma svona fram við þig? Villtu vera með einhverjum sem þú getur ekki treyst? Villtu láta tala svona niður til þín?

Í öllum tilfellum er svarið "Nei".

En af hverju fer viðkomandi þá ekki? Hvað tefur? Það er parturinn sem fæstir skilja.

Það geta verið margar ástæður, eða bland af mörgum.

Sumir eru hræddir. Hræddir við afleiðingarnar, jafnvel hræddir við að standa á eigin fótum. Aðrir eru ennþá fastir í þeirri vonlausu trú að þetta komi til með að lagast. Vilja ekki sundra fjölskyldunni. Gefa alltaf annan séns.

Algengasta ástæðan er samt sú að þegar einhver hefur orðið svona mikið vald yfir manni er fjári erfitt að brjóta sig frá því. Maður hefur setið og staðið eins og hlýðinn hundur, tiplað á tánum, reynt allt til að gera hlutina betri. Ofurseldur þessu valdi sem gjörsamlega stjórnar þér.

Það er sagt að það taki tvö ár að jafna sig eftir venjulegan skilnað - en mun lengri tíma að jafna sig eftir skilnað við svona kringumstæður. Þessar kringumstæður eru nefninlega eins og eiturlyf. Þær taka yfir allt þitt líf - þig.

Í upphafi sambandsins var maður blindaður af heitri ást. Ást til einhvers sem var sjarmerandi, þekkti réttu orðin og bar þig á höndum sér. En á sama tíma var stjórnsemin byrjuð án þess að maður yrði var við það á þeim tíma. Maður mátti ekki gera þetta og hitt þar sem aðilinn elskaði mann svo heitt. Hafði jafnvel (að eigin sögn) lent í aðstæðum sem gerðu að verkum að hann þyldi ekki svona framkomu eða aðra. 

Smám saman er maður farin að hlýða þessari stjórnsemi án þess að átta sig. Maður gefur sig allan í þetta samband sem maður trúir að vari að eilífu og verði hamingjuríkt. Vegna þess að maður hefur þann góða eiginleika að geta elskað.

Síðan byrjar sjarminn að nuddast af. Fyrst af og til, síðan æ oftar. Að lokum áttar maður sig á að maður er staddur í helvíti. Stjórnsemishelvíti þar sem allt er notað til að halda stjórninni. Hvað sem er.

Engu að síður er ástin kannski ekki slokknuð - en hún er vond fyrir mann. Þegar hún loksins dvínar eru margir ástfangnir af draumnum um hvernig þetta átti að verða, en varð ekki. Ástfangnir af tálsýn sem var ekki raunveruleg. Ástfangnir af væntingunum. Voninni um gott og fallegt fjölskyldulíf.

Það er nefninlega erfiðast að sleppa því sem maður varð ástfanginn af í upphafi en tengist ekkert raunveruleikanum. En fyrir okkur sem gengum inn í þessa tálsýn var þetta raunverulegt í upphafi. Jafn raunverulegt og þau sambönd sem ganga vel við aðila sem eru heilbrigðir.

Þarna er mesta sorgin og söknuðurinn sem þarf að komast yfir. Ásamt svo mörgu öðru.

Svona sambönd verða aldrei gerð upp. Viðkomandi getur aldrei viðurkennt framferði sitt við fórnarlambið. Sambandsslitin verða alltaf gerð eins erfið og hægt er. Jafnvel með hótunum um hættur í hverju horni. Börnin munu verða notuð sem vopn. Það er eðli þessara einstaklinga. Okkur verður haldið í stjórnseminni eins lengi og hægt er. Trúið mér - það er ekki auðvelt að brjóta sig undan slíku.

Þeir sem hafa lifað í eðlilegu góðu sambandi, eða slitið sambandi við góðan einstakling - eiga erfitt með að skilja þennan mun.

Og ég lái þeim það ekki.