Þekkirðu rétt þinn?

Við fæðumst öll inn í þennan heim - púmms - hvort sem við viljum eða ekki. Uppfrá þeirri stundu höfum við rétt til að lifa. Ósjálfbjarga eins og við erum í fyrstu verðum við að treysta á aðra til að framfylgja þessum rétti okkar þar sem við getum ekki nært okkur sjálf (eða skipt á kúkableyjum).

Þegar við verðum ögn eldri tekur við t.d. réttur til náms. Hér er það nú kallað skylda, sem ekki hugnast öllum - en er vissulega til góðs. Að vísu höfum við fátt um það að segja hverju er troðið í hausinn á okkur, bæði af kennurum og foreldrum. Þar kemur að okkur sjálfum að læra að vinsa úr mikilvægar upplýsingar frá þeim síður mikilvægari. Við erum misklár í þessu viðfangsefni - enda maðurinn jafn misjafn og hann er margur.

Allan tímann höfum við náttúrulega rétt á að hafa tilfinningar þó hann virðist misjafn eftir aldri. Þriggja ára barnið sem vill ekki lána dótið sitt fær t.d. skammir fyrir eigingirnina þó svo kannski allt annað liggi að baki. Fimm ára barnið hefur takmarkaðan rétt til að vera hrætt við myrkrið og skal samt sofa í sínu rúmi og svona heldur þetta áfram. Unglingar þykjast þó hafa ótakmarkaðan rétt á tilfinningum og tjáningum þeirra, foreldrum oft til mikillar mæðu. Þeir þykjast mega öskra, stappa niður fótum, skella hurðum, grenja óstjórnlega og taka út endalaus fýluköst. Foreldrarnir hugsa "hormónar" með mæðusvip og bíða betri tíma.

Síðan er gerð sú krafa til okkar að hafa stjórn á þessum tilfinningum. Það reynist nú þrautin þyngri fyrir marga meðan aðrir ná ótrúlegri leikni á þeirri list. Gleði, hamingja og ást eru mjög viðurkenndar tilfinningar og leyfast alltaf og allstaðar. Sorg, reiði og óhamingja eru ekki eins vinsælar, en leyfast í ákveðnum tilfellum í ákveðinn tíma. Síðan þarf viðkomandi að ná stjórn yfir þessum tilfinningum - gjörsovel. Reiði, hatur og illska eru almennt ekki viðurkenndar og rétt eins gott að manneskjan nái stjórn á þessum meingölluðu tilfinningum fljótt og vel - annars er voðinn vís.

Gott og vel. Við höfum líka rétt á að það sé komið vel fram við okkur. Okkur sé sýnd tillitsemi og virðing. Þetta er líka svolítið sem sumir geta átt erfitt með - sérstaklega fólkinu sem á erfitt með að hemja forboðnu tilfinningarnar. En þá megum við ALLS EKKI gleyma að við höfum líka rétt á því að láta vera að umgangast það fólk sem kemur illa fram við okkur. Þetta virðist líka vandmeðfarinn lærdómur eins og sannast í mörgum slæmum samböndum sem virðast getað haldið áfram von úr viti þó svo annar aðilinn sé bókstaflega traðkaður niður af hinum. Þá er nauðsynlegt að þekkja rétt sinn til að koma sér útúr þannig vitleysu.

Jæja - tökum þá réttinn til tjáningar. Við höfum líka öll rétt á því að tjá okkur. Höldum við allavega. Samt virðist oft sem ætlast sé til að við tjáum okkur bara um rétt málefni. Góðar og gleðilegar tilfinningar. En Guð gleypi okkur ef við erum að tjá okkur um vandamál, vanmátt eða vanlíðan. Þá virðist það gleymast að tjáning á þessháttar er einmitt nauðsynleg til að komast aftur yfir í góðu og skemmtilegu tilfinningarnar.

Svo kemur að því að tjá sig um aðra. Það mega allir tjá sig um það góða hjá öðrum, það er mjög viðurkennt og vinsælt. Helst að hæpa upp fólk og hefja það á stall. Það hentar mörgum mjög vel. En það vandast málið ef maður tjáir sig um fólk sem hefur á einhvern hátt slæma framkomu. Sérstaklega sérstaklega ef hún kemur niður á öðrum. Ef sá tjáir sig um málið getur aðilinn orðið öskrandi vitlaus og hótað jafnvel öllu illu.  Þó svo sami aðili sé fullkomlega sáttur við hrós og smjaður.

Svo kemur að þessu flókna. Fólk sér vissulega umhverfið með mismunandi gleraugum. Sumir sjá rétt þar sem aðrir sjá rangt. Sumir túlka óeðlilega hegðun sem fullkomlega eðlilega. Sumir túlka eðlilega hegðun sem óeðlilega. Sumir kjósa að sjá bara það góða og loka augunum fyrir öllu öðru. Sumir kjósa að túlka allt sem illindi og skæruliðahernað.

Vá hvað lífið getur verið flókið.

Það er eiginlega bara til ein lausn. Það er að reyna að þekkja sjálfan sig og viðurkenna bæði kosti sína og galla. Vera heiðarlegur við sjálfa sig og aðra. En það getur nú verið það flóknasta af öllu.

Allavega er ein staðreynd.

Ég hef rétt á því að skrifa þennan pistil og þú hefur rétt á því að velja hvort þú lest hann eða ekki.